ปัญญาคืออะไร และ ทำอย่างไรให้เกิดปัญญา

ถาม : คำว่า นัตถิ ปัญญาสมา อาภา แสงสว่างเสมอด้วย ปัญญา ไม่มี ถ้าเช่นนั้น กระผมอยากทราบว่า ปัญญา คืออะไรจะทำ อย่างไรให้เกิดปัญญา และการอบรมปัญญาหมายถึงอะไร

พระครูธรรมธร ดร.สาคร สุวฑฺฒโน ตอบปัญหานี้ไว้ว่า

ตอบ  : ในหลักทางพระพุทธศาสนา ปัญญาจำแนกเป็น 2 ประเภท คือ โลกียปัญญา และโลกุตตรปัญญา

โลกียปัญญา หมายถึง ปัญญาทางโลกซึ่งเป็นแสงสว่างที่จะนำพาตนเองและครอบครัวดำเนินไปตามทางแห่งความสุขความเจริญ เป็นทางของผู้ประพฤติธรรมรักษาศีล ทำบุญทำทานเป็นปกติ มีสติรักษาตน ครองตนโดยธรรมเปรียบประหนึ่งบุรุษผู้มีแผนที่ชี้ทาง ทางใดปฏิบัติแล้วเป็นสุขพึงปฏิบัติ ทางใดปฏิบัติแล้วทุกข์ก็ควรละ ย่อมได้ชื่อว่าเป็นผู้มีปัญญาทางโลก

ประเภทที่สองคือ โลกุตตรปัญญา หมายถึง ปัญญาที่เป็นแสงสว่างอย่างแท้จริงในธรรมของพระผู้มีพระภาคเจ้า เป็นเครื่องออกจากทุกข์ ละจากกามคุณทั้งปวง

เมื่อกล่าวถึงบ่อเกิดแห่งปัญญา กล่าวได้ว่า ปัญญาเกิดจากการภาวนาตามรู้กำหนดอินทรีย์ ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ (อายตนะ 6) อันจะทำให้เกิดปัญญาสูงสุด

การอบรมปัญญา หมายถึง การเจริญภาวนา คนเราจะสามารถมองเห็นแสงสว่าง เห็นทุกอย่างตามความเป็นจริงได้ด้วยปัญญา ทั้งโลกียปัญญาและโลกุตตรปัญญา หากบุคคลประพฤติตามคำสั่งสอนของพระผู้มีพระภาคเจ้าขจัดความไม่รู้ ความหลงในสมมุติ ความเป็นตัวตนบุคคล มองเห็นรูปนามต่าง ๆ ตามความเป็นจริง ไม่ยึดมั่นถือมั่น บุคคลเหล่านี้ย่อมได้ดวงตาเห็นธรรมและสามารถเข้าถึงความบริสุทธิ์หลุดพ้น ดังพุทธศาสนสุภาษิตที่กล่าวไว้ว่า นตฺถิ ปญฺญาสมา อาภาแสงสว่างเสมอด้วยปัญญาไม่มี