ในวันนี้ตลาดผู้บริโภคต้องการอาหารที่ปลอดภัยต่อสุขภาพ โดยเฉพาะกลุ่มสินค้าเกษตรอินทรีย์ที่มีการขยายตัวอย่างต่อเนื่อง ดังนั้นสินค้าเกษตรอินทรีย์ จึงเป็นอีกช่องทางหนึ่งที่จะช่วยสร้างรายได้เพิ่มให้กับเกษตรกรในอนาคต

พื้นที่ตำบลสบเปิง อำเภอแม่แตง จังหวัดเชียงใหม่ มีการรวมกลุ่มผู้ผลิตไข่อินทรีย์เชียงใหม่ขึ้น เกษตรกรนิยมปล่อยเป็ดไข่พันธุ์กากีแคมเบลล์ และพันธุ์ปากน้ำ ลงเลี้ยงในนาข้าวหลังจากที่ปักดำไปแล้ว ประมาณ 10 วัน ปล่อยเป็ดลงนาในอัตราส่วนประมาณ 40-50 ตัว ต่อไร่ เมื่อข้าวออกรวงจะงดปล่อยเป็ดลงในนา การปล่อยเป็ดลงหากินในแปลงนานั้น เป็ดจะกินแมลงต่างๆ รวมถึงศัตรูข้าว สามารถลดต้นทุนการผลิตข้าวได้ประมาณ 2,800 – 2,900 บาทต่อไร่ การเลี้ยงเป็ดไข่อินทรีย์ เน้นการปล่อยให้เป็ดออกไปหากินอาหารจากนาข้าว และให้อาหารเสริมที่หาได้ง่ายในท้องถิ่นอาทิ ต้นกล้วยสับ รำข้าวอินทรีย์ ถั่วเหลืองอินทรีย์ น้ำหมักหอยเชอรี่ และเศษผักอินทรีย์ที่เกษตรกรปลูกในท้องถิ่น

วิธีการเลี้ยงเป็ดในนาข้าว   ตามคำแนะนำของ  ดร. ตะวัน ห่างสูงเนิน

– นำลูกเป็ดมาเลี้ยงตามหลักการและวิธีการเลี้ยงเป็ดโดยทั่วๆ ไปจะเป็นเป็ดพันธุ์เนื้อ หรือพันธุ์ไข่ก็ได้ จนลูกเป็ดอายุ 3-4 สัปดาห์

– ปล่อยเป็ดลงเลี้ยงในนาข้าวที่ปักดำแล้วอย่างน้อย 10 วัน

– ปล่อยเป็ดลงแปลงนา ในอัตรา 40-50 ตัว ต่อไร่

– ปล่อยเป็ดลงนาข้าวหลังจากให้อาหารเช้าประมาณ 1 ชั่วโมง เพื่อให้อาหารที่เป็ดกินเริ่มย่อย เป็ดจะต้องการกินอาหารเพิ่มอีกโดยกินศัตรูข้าว หอย ปู แมลง และวัชพืชต่างๆ ได้ดีขึ้น ในขณะกินเป็ดจะขับถ่ายมูลในท้องนากลายเป็นอาหารกุ้ง ปู และปลา ทำให้เกิดห่วงโซ่อาหารในระบบนิเวศแปลงนา

– เป็ดจะกลับเข้าคอกช่วงเวลาเย็น

– ปล่อยเป็ดลงนาและเลี้ยงในนาข้าวไปเรื่อยๆ จนกระทั่งข้าวออกรวง ช่วงนี้จะต้องงดให้เป็ดลงนาข้าว เพราะเป็ดจะกินรวงข้าว เกษตรกรควรหาแหล่งน้ำอื่นทดแทน ช่วงนี้จะกินเวลาประมาณ 40-45 วัน หลังจากเก็บเกี่ยวแล้ว เกษตรกรสามารถปล่อยเป็ดลงนาเพื่อกินเมล็ดข้าวเปลือกที่ร่วงหล่นในนา

– โดยทั่วไปเป็ดไข่จะเริ่มให้ไข่ตอนอายุประมาณ 22 สัปดาห์ ช่วงนี้เป็ดจะต้องการอาหารเสริมเพิ่มเติม เกษตรกรต้องพัฒนาสูตรอาหารจากรำ ปลายข้าวอินทรีย์ พืชผัก และหอยเชอรี่ ให้เป็ดก็ได้ เป็ดจะออกไข่ให้เกษตรกรได้เก็บไข่ทุกวันต่อเนื่องหลายเดือน

นอกจากเป็ดจะช่วยกำจัดวัชพืชและศัตรูต่างๆ ของข้าวแล้ว ยังให้ปุ๋ยคอก ช่วยพรวนดิน และเป็นรายได้เสริมให้เกษตรกรได้อีกทาง ดังนั้น การเลี้ยงเป็ดในนาข้าวอินทรีย์จึงเป็นทางเลือกที่ดีอีกทางหนึ่งของเกษตรกร

ข้อควรระวังการเลี้ยงเป็ดในนาข้าว

– ควรเลี้ยงและอนุบาลลูกเป็ดในโรงเรือนจนมีอายุอย่างน้อย 3-4 สัปดาห์ เนื่องจากหากปล่อยเป็ดที่มีขนาดเล็กเกินไปลงในนาอาจจะทำให้เป็ดตายได้

– เกษตรกรควรรักษาระดับน้ำ โดยให้มีน้ำขังในแปลงนาอย่างน้อย 3-5 เซนติเมตรเพราะเป็ดชอบหากินเฉพาะบริเวณที่มีน้ำขังเท่านั้น ในช่วงที่ต้นข้าวยังอ่อนอยู่ หากปล่อยเป็ดขนาดใหญ่ลงในแปลงนาที่ไม่มีน้ำขัง เป็ดอาจจะเหยียบหรือทำอันตรายต่อต้นข้าวได้

– เกษตรกรไม่ควรใส่ปุ๋ยเคมีหรือสารเคมีในแปลงนาในช่วงปล่อยเป็ดลงเลี้ยงในนาข้าว เพราะจะส่งผลกระทบต่อการเจริญเติบโตและปริมาณไข่เป็ดอาจลดลง เป็ดอาจตายได้เนื่องจากพิษของสารเคมี  หากเป็ดกินเข้าไปจะทำให้พิษตกค้างและสะสมในร่างกาย ทำให้เกิดอันตรายต่อผู้บริโภคได้

– ก่อนเก็บเกี่ยวข้าว ประมาณ 1 เดือน ข้าวจะเริ่มออกรวง งดปล่อยเป็ดลงเลี้ยงในนา เพราะเป็ดจะกัดทำลายรวงข้าว ในระยะนี้จึงจำเป็นต้องให้อาหารเสริมแก่เป็ด เช่น รำข้าว ข้าวเปลือก และกากถั่ว ฯลฯ

– ศัตรูที่สำคัญของเป็ดคือ สุนัข ก่อนนำเป็ดไปเลี้ยงต้องสร้างคอกที่แข็งแรงกันสุนัขกัดกินเป็ด

ที่มา : เว็บไซต์เทคโนโลยีชาวบ่้าน