คุณพร้อมพงษ์ คำมุงคุณ ยังสมาร์ทฟาร์มเมอร์คนเก่ง ให้ข้อคิดหลักการทำเกษตรเบื้องต้นว่า “ทำการเกษตร ถ้ารู้จักจัดสรรพื้นที่ให้เกิดประโยชน์สูงสุด จะมีพื้นที่กี่ไร่ มีน้อย มีมาก ก็สามารถสร้างรายได้ อย่างไม่ขัดสนได้เช่นกัน

คุณพร้อมพงษ์ คำมุงคุณ อยู่บ้านเลขที่ 100 หมูที่ 1 ตำบลหนองบัว อำเภอดงหลวง จังหวัดมุกดาหาร เล่าว่า ครอบครัวของตนมีอาชีพเป็นเกษตรกรปลูกยางพารามาก่อน ปัจจุบัน พ่อกับแม่ก็ยังทำอยู่ แต่ตนได้มีโอกาสเรียนจนจบปริญญาตรี สาขาเทคโนโลยีอุตสาหกรรม เมื่อเรียนจบอยากหาประสบการณ์ลองทำงานตามสายที่เรียนมา จึงไปสมัครงานเป็นช่างซ่อมบำรุงเครื่องจักรที่บริษัทแห่งหนึ่ง ลักษณะการทำงานค่อนข้างหนัก ต้องสแตนบาย 24 ชั่วโมง เวลาหยุดมีน้อย ไม่ค่อยมีเวลาพักผ่อน ร่างกายเริ่มรับไม่ไหว จึงตัดสินใจลาออกจากงาน ช่วงตรงกับตอนที่ราคายางพาราขึ้นสูง กิโลกรัมละ 40-50 บาท พอดี คิดว่าออกมาก็พอจะมีต้นทุนจากตรงนี้ให้สามารถสานต่อทำอย่างอื่นได้ไม่ยาก

ความรู้การทำเกษตร มีแบบงูๆ ปลาๆ
ใช้ความตั้งใจ ฝ่าอุปสรรคจนได้
เจ้าตัวบอกว่า หลังลาออกจากงาน ก็มาเริ่มลุยงานเกษตรแต่ความรู้งานเกษตรมีน้อยมาก รู้แค่ว่าอยากปลูกอยากขายเท่านั้น แต่ไม่รู้วิธีการอื่นๆ เพราะฉะนั้นก่อนลงมือทำ จำเป็นต้องเข้าอบรมตามแหล่งศูนย์การเรียนรู้ต่างๆ ได้มีการลงสนามทำจริง ปลูกจริง ทำให้รู้ว่างานเกษตรกรรมนอกจากจะต้องสู้กับฝนฟ้าอากาศแล้ว ยังต้องสู้กับพ่อค้าคนกลางอีกด้วย กว่าที่ผลผลิตจะไปถึงมือผู้บริโภค ก็เสียเปรียบจนแทบไม่เหลืออะไร จึงได้ข้อคิดแล้วว่า หากคิดจะทำการเกษตร ก่อนลงมือปลูก คือต้องศึกษาหาตลาดก่อน ทางรอดของเกษตรกรคือ ต้องสามารถเป็นได้ทั้งต้นน้ำ กลางน้ำ ปลายน้ำ ให้ได้ควบคู่กันไป

“เมื่อเข้าใจวิธีการปลูกและการตลาดอย่างลึกซึ้งแล้ว จึงเริ่มลงมือปฏิบัติ พืชที่เลือกปลูกเป็นอย่างแรกคือ มะนาว เนื่องจากเมื่อปี ’53 ตอนนั้นยังเรียนมหาวิทยาลัยอยู่ ไปอ่านหนังสือพิมพ์เจอเรื่องมะนาวที่ภาคใต้ ราคาสูง ลูกละ 15 บาท จึงจำได้แม่นตั้งแต่นั้นมาว่า มะนาวมีราคาดี แล้งมาเมื่อไร มะนาว ราคาแพงแน่นอน”

คุณพร้อมพงษ์ ปลูกมะนาวในวงบ่อซีเมนต์ บนพื้นที่ 4 ไร่ จำนวน 400 ต้น และใช้พื้นที่ที่เหลือปลูกกล้วยน้ำว้าล้อมรอบเป็นลักษณะสี่เหลี่ยมผืนผ้าอีกจำนวน 200 กอ เนื่องจากกล้วยเป็นพืชที่มีในท้องถิ่น คนกินง่าย และสามารถแปรรูปได้อีกหลายผลิตภัณฑ์

วิธีการปลูก…ปลูกในบ่อซีเมนต์ กว้าง 1 เมตร การปลูกไม่ได้ปลูกทีเดียวทั้งหมด 400 ต้น แต่จะเป็นการค่อยๆ ปลูก เพราะมีเงินทุนไม่มาก จึงเริ่มจากซื้อกิ่งพันธุ์มะนาวแป้นพิจิตรมา 50 กิ่ง เมื่อต้นอายุได้ 1 ปี เป็นต้นที่สวยงาม ก็นำกิ่ง 50 กิ่ง ที่มีอยู่มาขยายพันธุ์เพิ่มเป็น 100 กิ่ง และทำแบบนี้จนครบ 400 ต้น

ระยะห่างการปลูก …วางบ่อซีเมนต์ ระยะห่าง 60 เซนติเมตร ต่อบ่อ ระยะนี้ถือเป็นการเว้นที่ไว้สำหรับการทำกิ่งพันธุ์ขายด้วย ซึ่งข้อดีของการปลูกมะนาวในบ่อซีเมนต์มะนาวจะโตเร็ว เพราะสามารถควบคุมปุ๋ย น้ำ ได้แม่นยำกว่าปลูกลงดิน

ดิน ที่ใช้ผสมปลูก สูตร 1 : 2 : 3 มีขี้ควาย 1 ส่วน แกลบดิบ 2 ส่วน ดินปลูก 3 ส่วน ผสมคลุกเคล้าให้เข้ากันใช้ปลูกได้

ปุ๋ย …ปีแรกใส่ปุ๋ยเคมีก่อน เพราะยังไม่มีประสบการณ์ทำปุ๋ยชีวภาพไว้ใช้เอง เริ่มมีการทำฮอร์โมนไข่ และทำน้ำหมักไว้ใช้เองช่วงปีที่ 2 ปริมาณการใส่ปุ๋ยหมักชีวภาพ 1 เดือน ใส่ 1 ครั้ง

น้ำ …3-7 วัน รดน้ำ 1 ครั้ง ที่นี่จะเน้นใช้ทรัพยากรท้องถิ่นให้เกิดประโยชน์สูงสุด มีการนำความรู้ที่เข้าอบรมมาประยุกต์กับการดูยูทูบ ทำตะบันน้ำขึ้นมาจากฝาย แล้วมาเก็บใส่แท็งก์น้ำไว้ใช้เอง โดยไม่เสียค่าน้ำ 1 วัน สามารถตะบันน้ำไว้ใช้ได้ 6,000 ลิตร นี่คือ สิ่งที่หาได้จากธรรมชาติที่มีอยู่แล้ว

โรคแมลง…ที่สวนมีพื้นที่ป่าเยอะ จะเน้นรักษาระบบนิเวศให้อุดมสมบูรณ์ เมื่อระบบนิเวศสมบูรณ์ ก็จะมีแมลงและสัตว์หลากหลายเข้ามาอยู่ เกิดเป็นห่วงโซ่อาหาร กบกินแมลง แมลงเล็กกินแมลงใหญ่ นกกินหนอน เป็นวงจรชีวิตธรรมชาติกำจัดกันเอง

ผลผลิต…เฉลี่ย 300-500 ลูก ต่อต้น มะนาวถ้าดูแลดีๆ ใช้เวลาไม่เกิน 1 ปี ให้ผลผลิต ที่สวนเริ่มปลูกมะนาว ปี ’57 ผ่านมาแล้ว 5 ปี ก็ยังให้ผลผลิตดีอยู่ ซึ่งโดยปกติมะนาวอยู่ได้นาน 5 ปี ถือว่าเก่งแล้ว แต่ยังสามารถทำให้ได้ลูกดกเหมือนเดิมนี่เก่งกว่า เทคนิคคือ ตอนปลูกจะราดปูนไม่เต็มพื้นที่จะเหลือช่องว่างให้น้ำไหล รากก็จะอาศัยช่องตรงนี้ขยายลงดิน ต้นจึงยังไม่โทรมง่าย

บังคับมะนาวออกนอกฤดู …คือปล่อยให้ต้นเหี่ยวเมื่อถึงช่วงแล้งมะนาวราคาแพงก็จะอัดน้ำให้เต็มที่ ให้มะนาวเริ่มออกดอกออกลูกใหม่ แล้วจึงค่อยบำรุงใส่ปุ๋ยตามปกติ แต่มะนาวของที่สวนจะไม่เร่งเคมี มีข้อดีคือ จะเก็บลูกไว้ได้นานถ้าแช่ตู้เย็นอยู่ได้นานเป็นเดือน เปลือกจะไม่เปื่อยง่าย

ราคา… เป็นที่รู้กันว่า มะนาว จะมีราคาแพงช่วงหน้าแล้ง ฤดูอื่นราคาจะเหลือ ลูกละ 1-3 บาท แต่ก็ยังเห็นกำไรอยู่ เพราะเน้นปลูกแบบต้นทุนต่ำ เพียง 5,500 บาท ต่อไร่ พยายามหาวัสดุจากท้องถิ่นที่มีอยู่ เลี้ยงควายในสวนมีปุ๋ยขี้ควาย ทำน้ำหมักเอง ต้นทุนไม่มีขึ้นราคา ถ้าช่วงไหนราคาไม่ดีก็ไม่เป็นไร จะหันไปดูแลพืชอย่างอื่นแทน เพราะที่สวนไม่ได้ปลูกมะนาวเพียงอย่างเดียว ยังมีกล้วยน้ำว้า กระเจี๊ยบ เห็ดฟาง รอให้ทำอีกเยอะ การทำเกษตรต้องเผื่ออนาคตไว้เสมอ “เปรียบเสมือนกับการวิ่งไล่ดวงอาทิตย์มีช่วงขึ้นช่วงลง”

รายได้… ขายทั้งกิ่งพันธุ์และผลสด ราคากิ่งละ 50 บาท ขายดีจนแทบผลิตไม่ทัน ผลสดผลิตได้ 3,000 กิโลกรัม ต่อปี บรรจุขายเป็นกิโลกรัม กิโลกรัมละ 50 บาท ถือว่าอยู่ได้ เพราะไม่ต้องลงทุนมาก

ปลูกกล้วยน้ำว้า 200 กอ เพิ่มมูลค่า
ทำกล้วยตากพลังงานแสงอาทิตย์
คุณพร้อมพงษ์ บอกว่า ปลูกกล้วยน้ำว้าล้อมรอบแปลงมะนาวไว้ 200 กอ ระยะห่างจากบ่อมะนาว 3 เมตร ข้อดีคือไม่ต้องใช้เงินลงทุนมาก เพียงหาต้นพันธุ์ดีๆ แล้วนำมาขยายพันธุ์เพิ่ม

การปลูก …ขุดหลุมลึก 50 เซนติเมตร กว้าง 50 เซนติเมตร รองก้นหลุมด้วยปุ๋ยคอก ปลูก 1 ปี ให้ผลผลิต สาเหตุที่เลือกปลูกกล้วยน้ำว้า เพราะ

1.หาต้นพันธุ์ง่าย ปลูกง่าย
2.มีความคิดจะทำกล้วยตากพลังงานแสงอาทิตย์เพิ่มมูลค่าอยู่แล้ว เพื่อป้องกันการโดนกดราคา

“หากขายเป็นหวีนานไปจะช้ำเสียหาย พ่อค้าให้ราคาเท่าไรก็ต้องขาย จึงหาทางเลี่ยงมาแปรรูปทำกล้วยตากแทน ลงทุนทำโรงตากเอง เขียนแบบเอง ใช้เงินลงทุนทำโรงตากเพียงหลักหมื่นต้นๆ แต่สามารถต่อยอดรายได้จากต้นทุน 30-40 บาท แต่แปรรูปขายได้กิโลกรัมละ 100 บาท จำนวนการผลิต 500 กิโลกรัม ต่อปี ต้นทุนการผลิต 25,000 บาท ต่อปี ผลตอบรับการตลาดทั้งหน้าสวนและในออนไลน์ก็เป็นไปได้สวย”

เพาะเห็ดฟาง สร้างรายได้เสริมอีก 7 แปลง
เจ้าของบอกว่า ปลูกเห็ดฟางแบบกองเตี้ย จะเน้นทำให้ดอกใหญ่กว่าไข่ไก่ เพราะขายได้ราคาดี กิโลกรัมละ 100 บาท ถ้าขนาดเท่ากับไข่ไก่หรือเล็กกว่า ราคาจะลดลงมาเหลือ กิโลกรัมละ 80 บาท ถือเป็นพืชทางเลือกที่สร้างรายได้ดีอีกชนิดหนึ่ง

ปัจจุบัน เพาะเห็ดฟาง จำนวน 7 แปลง ขนาด 1.2×10 เมตร ผลผลิตที่ได้ 840 กิโลกรัม ต่อปี ต้นทุนการผลิต 14,000 บาท ต่อปี ข้อดีคือ มีทุนน้อยก็สามารถทำได้ ดูแลง่าย ไม่เหมือนกับเห็ดนางฟ้าและเห็ดชนิดอื่น ที่ต้องลงทุนซื้อก้อนเชื้อเห็ด หมดต้นทุนอีกหลายบาท แต่ก่อนจะเพาะก็ต้องมีการสำรวจตลาดก่อน ที่ตนเลือกเพาะเห็ดฟางยังมีคนทำไม่มากจึงมองเห็นโอกาสจากตรงนี้

การเพาะเห็ดฟาง จะมองโจทย์ในชุมชนเป็นหลัก ในชุมชนมีทั้งหมด 800 หลังคาเรือน และประเมินร้านค้าว่ามีกี่ร้าน การจับจ่ายใช้สอยในชีวิตประจำวันใช้จ่ายวันละกี่บาท ที่สวนจะตั้งเป้าหมายไว้คือ ต้องมีเห็ดออกมาจำหน่ายทุกวัน วันละ 5-10 กิโลกรัม

“พยายามทำให้ออกทุกวัน แล้วขายเองทั้งหมด เน้นเลือกเก็บตอนเช้าและเลือกเก็บดอกที่ใหญ่ จะขายได้ราคาดี”

คุณพร้อมพงษ์ กล่าวทิ้งท้ายว่า การทำเกษตรให้อยู่รอด ต้องไม่หยุดนิ่ง และพยายามมองหาโอกาสให้ตัวเองตลอดเวลา อย่างที่สวนพอถึงหน้าร้อนก็จะทำเครื่องดื่มเย็นๆ น้ำมะนาว น้ำกระเจี๊ยบขาย เมื่อถึงหน้าหนาวก็หยุดทำเครื่องดื่ม แล้วมามองหาว่าหน้าหนาวพืชอะไรที่ขาดตลาด คนต้องการมากก็ไปปลูกอันนั้น และอยากฝากข้อคิดให้เกษตรกรอีกข้อว่า การตลาดที่ดีไม่จำเป็นต้องมองหาแต่แหล่งใหญ่ๆ แค่คุณไปเจอกันกางป่ากางดง หรือเจอกันข้างทาง แต่พูดคุยแล้วตกลงราคาซื้อขายสินค้ากันได้ ก็ถือว่าเป็นการตลาดที่ยอดเยี่ยมแล้ว

สนใจสอบถามความรู้เรื่องเกษตร หรือติดต่อซื้อกิ่งพันธุ์มะนาว โทร. 094-268-7624

ผู้เขียน
ธาวิดา ศิริสัมพันธ์
เผยแพร่
วันจันทร์ที่ 20 มกราคม พ.ศ.2563